مدت هاست که از خشکی زاینده رود در محدوده شهرستان اصفهان سپری می گردد و هر چه زمان به جلو می رود، امیدها برای احیای این شاهرگ حیاتی قلب تپنده ایران زمین کم رنگ تر می گردد. این در حالی است که تا کنون از یک سو همه نگاه ها و توجه ها به سمت طرح ها و پروژه های انتقال آب از استان های همجوار معطوف بوده است و از سوی دیگر، بی توجهی مسئولین ذی ربط در سطح دولت و مجلس، اجرایی شدن این پروژه های مصوب را با چالشی جدی روبرو ساخته است. در بخش سوم آشنایی با منابع آبی استان اصفهان، باجمال به بررسی 16 رودخانه دائمی واقع در شهرستان های غربی استان می پردازیم. اکثر این رودها در شهرستان فریدونشهر واقع شده اند:
1-رودخانه پلاسجان یا پلاسگان (حوضه آبریز زاینده رود)
از شاخه های رودخانه زاینده رود که در غرب مرکز شهرستان داران و شرق مرکز شهرستان فریدونشهر و در جنوب غرب مرکز شهرستان خوانسار جریان دارد. شاخه اصلی این رودخانه از کوه قره داغ به ارتفاع 2818متر سرچشمه می گیرد، یک شاخه فرعی که از آبخیزهای شمال شرق مرکز شهرستان فریدونشهر سرچشمه می گیرد نیز در جنوب شرقِ آبادی سواران به شاخه اصلی می پیوندد. این رود آبادی های داش کسن، برف انبار، صادقیه، خلیل آباد، میلاگرد، سواران، سفتجان و نماجرد را مشروب ساخته و در نهایت به کناره غربی دریاچه سد زاینده رود می ریزد . منبع تغذیه این رود، نزولات جوی بوده و در جهت شمال غرب به جنوب شرق جریان دارد. طول رودخانه 85کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 8/0درصد است(سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،1383: 48)
-رود خوربه (حوضه آبریز زاینده رود)
از شاخه های رودخانه زاینده رود است که در شمال غرب مرکز شهرستان فارسان جریان دارد، از ارتفاعات کوه بهشت به ارتفاع 3575متر و کوه خوربه به ارتفاع 3665متر واقع در 35کیلومتری جنوب شهر فریدون شهر سرچشمه می گیرد. آبادی های توف سفید، بهرام آباد، بنواستکی را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه زاینده رود می ریزد. این رود در جهت شمال غرب به جنوب شرق جریان دارد. طول این رودخانه 23کیلومتر و شیب متوسط آن 4درصد است (همان:49).
3-رود آب الکن (حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه بختیاری که در جنوب مرکز شهرستان الیگودرز و جنوب غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. این رود از بهم پیوستن دو رودخانه آب چنار و آب رودبار در شرق آبادی تلکو واقع در حدود 35کیلومتری جنوب غربی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های تلکو، بکره، دیزآباد، گله بید، چاله قهره، بزنوید، مبارک آباد، دراشکفت، دستگرد بالا و پایین، چارکی، برشمشیر، داوودک و لیروک را مشروب ساخته و در جنوب غربی لیروک با رودخانه لب به هم پیوسته و به رودخانه بختیاری می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه های آب زرک و ساراباد را نیز دریافت می‌کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. از ابتدای مسیر تا آبادی گله بید با جهت جنوب شرق به شمال غرب و از این آبادی به بعد در جهت شمال شرق به جنوب غرب جریان دارد. طول رودخانه 51کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 5درصد و در مناطق بی کربناته کلسیک و بی کربناته سولفاته به صورت پراکنده و ناپیوسته جریان دارد(سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح،1384: 101).
4-رود آب بوره(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه کوه که در غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد، از کوه لاشوم با ارتفاع 3402متر واقع در حدود 25کیلومتری غرب شهر فریدونشهر سرچشمه می-گیرد. آبادی های طرزه، باباخسرو، عنایشت، حبیبک، بهرام آباد و کوه در منطقه پشت کوه فریدونشهر را مشروب ساخته و به رودخانه کوه می ریزد. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. در جهت جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد. طول رودخانه 12کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 3درصد و در مناطق بی کربناته و در سازندهای سیلیکاته جریان دارد (همان:101).
5-رود آب چران(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه آب الکن که در جنوب غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. این رود از گوه کوگان با ارتفاع 3036متر واقع در حدود 33کیلومتری جنوب تا جنوب غرب شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های گوکان، وزوه، کاگونگ و دورک در غرب شهرستان فریدونشهر را مشروب ساخته، در شرق آبادی تلکو با رودخانه آب رودبار به هم پیوسته و به رودخانه آب الکن می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه آب میدانک بالا را دریافت می کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد. طول رودخانه 35کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 5درصد و در مناطق بی کربناته کلسیک و بی کربناته سولفاته جریان دارد (همان:103).
6-رود آب رودبار(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه آب الکن که در جنوب غرب مرکز شهرستان فریدونشهر و جنوب مرکز شهرستان الیگودرز جریان دارد، از به هم پیوستن دو رودخانه کاکلستان و کوه در جنوب غرب آبادی تزره واقع در حدود 14کیلومتری شمال شرق مرکز بزنوید در غرب فریدونشهر سرچشمه می گیرد. این رود آبادی هلیک آباد را مشروب ساخته و در نهایت در شرق آبادی تلکو با رودخانه آب چران به هم پیوسته و به رودخانه آب الکن می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه جویبار سیستان را نیز دریافت می‌کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت شمال غرب به جنوب شرق جریان دارد. طول رودخانه 32کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 2درصد و در مناطق بی کربناته کلسیک، تبخیری و شور به صورت پراکنده. ناپیوسته جریان دارد (همان:105).
7-رود آب کلک(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه کوه که در شمال غرب مرکز شهرستان فریدونشهر و جنوب شرق مرکز شهرستان الیگودرز جریان دارد. از کوه برز با ارتفاع 2839متر واقع در حدود 40کیلومتری جنوب شهر الیگودرز سرچشمه می گیرد. آبادی های راچه، کسک و رمه چر را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه کوه می ریزد. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت شمال به جنوب جریان دارد. طول رودخانه9کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 5درصد و در مناطق بی کربناته کلسیک جریان دارد (همان:108).
8-رود آب میدانک بالای اول(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه سرداب که در جنوب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد، از کوه بزمه با ارتفاع 3073متر واقع در حدود 16کیلومتری جنوب شرقی شهر فریدونشهر جریان دارد. آبادی های میدانک اول، هفت چشمه و سرداب علیا در جنوب فریدونشهر را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه سرداب می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه آب میدانک پایین را دریافت می‌کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد. طول رودخانه 25کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 3درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد(همان:110).
9-رود آب میدانک بالای دوم (حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه آب چران که در جنوب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد، از ارتفاعات ضرق آبادی میدانک دوم با ارتفاع 3014متر واقع در حدود 22کیلومتری جنوب شرق شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های قلعه سرخ و چقاگلی را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه آب چران می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه آب میدانک پایین را دریافت می‌کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت کلی شرق به غرب جریان دارد. طول رودخانه 21کیلومتر، شیب متوسط بستر آن4درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد (همان:110).
10-رود آب میدانک پایین(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه آب میدانک بالا که در جنوب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. از کوه بزمه با ارتفاع 3073متر واقع در حدود 16کیلومتری جنوب شرقی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود نیز در جهت کلی شرق به جنوب غرب جریان دارد. طول رودخانه 21کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 2درصد و در مناطق بی-کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد (همان:111).
11-رود جویبارسیستان(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه آب رودبار که در جنوب غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. از کوه فردان با ارتفاع 3873متر واقع در حدود 28کیلومتری جنوب غربی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های زمستان و پشندگان را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه آب رودبار می ریزد. منبع منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت کلی شرق به غرب جریان دارد. طول رودخانه 22کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 2درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد(همان:116).
12-رود خدنگستان(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه گوه که در غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد، از ارتفاعات پربرف شاهانکوه با ارتفاع 3734متر واقع در 20کیلومتری جنوب غربی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. در مسیر این رود آبادی وجود نداشته و در نهایت به رودخانه گوه می ریزد. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت کلی جنوب به شمال غرب جریان دارد. طول رودخانه 10کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 11درصد و در مناطق بی-کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد (همان:119).
13-رود سرداب(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه گوه که در غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. از ارتفاعات شرق آبادی بردآسیاب با ارتفاع 3003متر واقع در حدود 12کیلومتری جنوب شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های شاه نشین و سرداب سفلی را مشروب ساخته، در نهایت به رودخانه گوه می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه آب میدانک بالا را دریافت می کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت کلی جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد. طول رودخانه 10کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 3درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد(همان:127).
14-رود گوه (وهرگان-چشمه لنگان) (حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه آب رودبار که در غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. از کوه تتره با ارتفاع 3434متر واقع در حدود 3کیلومتری جنوب شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های سیبک، سیرزار، وهرگان، گوه و چالچران را مشروب ساخته و در نهایت در جنوب غرب آبادی تزره با رودخانه کاکلستان به هم پیوسته و به رودخانه آب رودبار می ریزد. این رودخانه در مسیر خود با نام های وهرگان و چشمه لنگان نیز معروف است و رودخانه های خدنگستان، سرداب، آب کلک، آب بوره و آب تنگوله را دریافت می‌کند. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. این رود در جهت کلی شرق به غرب جریان دارد. طول رودخانه72کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 2درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد(همان:141).
15-رود تنگوله(حوضه آبریز کارون)
از شاخه های رودخانه کوه که در شمال غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد، از کوه گریچه با ارتفاع 3390متر واقع در حدود 25کیلومتری شمال شرقی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی وهرگان را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه کوه می ریزد. منشأ رودخانه، نزولات جوی و چشمه ساران مسیر بوده و از آب یخچال های ارتفاعات منطقه نیز تغذیه می گردد. در جهت شمال شرق به جنوب غرب جریان دارد. طول رودخانه 10کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 5درصد و در مناطق بی کربناته کلسیک جریان دارد(همان:103).
16- انار بار (قم رود) (حوضه آبریز دریاچه نمک)
این رودخانه رود مهم شهرستان گلپایگان است که در کتاب‌های جغرافیایی با نام رود قبله نیز نامیده می‌شود. نامیدن این رودخانه به رود قبله از آن جهت بود که این رود از جنوب غربی به شمال شرقی (رو به قبله) جریان می‌یابد. این رود از ارتفاعات جنوبی خوانسار سرچشمه می‌گیرد و اصلی‌ترین شبکه زهکش منطقه را تشکیل می‌دهد. این رودخانه علاوه بر این که مهم‌ترین منبع تأمین آب شهرستان گلپایگان محسوب می‌گردد، وظیفه تخلیه سیلاب‌های حوضه را نیز به عهده دارد بنابراین حجم زیادی از منابع شن و ماسه را برای منطقه فراهم می‌سازد.
سد مخزنی گلپایگان در 20کیلومتری جنوب غربی شهر گلپایگان در نزدیکی روستای «اختوان» بر روی رودخانه قم رود (انار بار) واقع شده است. این سد با هدف کنترل و بهره‌برداری از سیلاب‌های رودخانه و تنظیم حق‌آبه و افزایش سطح زیر کشت منطقه و تأمین آب کشاورزی هفت هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه احداث شده است. ارتفاع این سد از سطح زمین 57متر و طول تاج 360متر و طول دریاچه پشت سد 2.7کیلومتر است.سد گلپایگان، نخستین سد مخزنی خاکی و نخستین سد مدرن ایران است که مطالعات این سد در سال 1323شروع شد و عملیات ساخت آن نیز در سال 1326آغاز و در سال 1336به بهره‌برداری رسید. حجم اولیه سد 28میلیون متر مکعب بوده که در سال‌های بعد به 45میلیون متر مکعب افزایش پیدا کرده است.بیشترین آب ورودی از سمت شهرستان بویین میاندشت و فریدونشهر و روستای آغچه به سد گلپایگان وارد می‌شود و همچنین پس از احداث سد کوچری آورده‌ای ازراه تونل و سرشاخه‌های دز از سمت الیگودرز وارد سد می‌شود.
در ادامه تصاویر مرتبط با مطالب فوق خدمت شما بینندگان عزیز ارائه می گردد:
آبشار پشندگان - فریدونشهر
آبشار پونه زار - فریدونشهر
بند خم پیچ - خوانسار
بهار فریدونشهر
پشت کوه اول - فریدونشهر
پل رودخانه پلاسجان - فریدن
تنگه سیاه چاه - فریدونشهر
چشمه گوگردی - فریدونشهر
چشمه لنگان - فریدونشهر
رودخانه دورک - فریدونشهر
چشمه لنگان
رودخانه گلپایگان
سد گلپایگان
دره حورو - شاهانکوه فریدونشهر
دریاچه افوس - بویین و میاندشت
رود اناربار - گلپایگان
سد آغچه - بویین و میاندشت
رود بلطاق - بویین و میاندشت
رودخانه پلاسجان - فریدن
رودخانه دورک - پشت کوه فریدونشهر
کلمات کلیدی:
